Ίσως όλο αυτό να μοιάζει λίγο παρωχημένο, αλλά νομίζω ότι τώρα που έχει περάσει λίγος καιρός και οι ματιές είναι λίγο πιο ψύχραιμες αξίζει τον κόπο να το ξαναδούμε πάλι κάποια πράγματα.

Με αφορμή την έκθεση της συλλογής του Δάκη Ιωάννου στο «New museum» της νέας Υόρκη, δόθηκε μια χρυσή ευκαιρία για επίθεση στον  εν λόγω συλλέκτη. Ίσως όμως, να είναι κάτι παραπάνω από μια απλή ευκαιρία για να βγάλει ο κάθε πικραμένος (η παραπλανημένος) τα απωθημένα του.

Διάβαζα στη Lifo αρκετό καιρό πριν τα σχόλια των αμερικάνικων έντυπων. Οι κριτικές κάνουν λόγο για ένα νοηματικό αχταρμά, επίδειξη πλουτισμού, κιτς και παιδαριώδη τέχνη. Σε αρκετά διαφορετικό τόνο πάντως η συντάκτρια της παρουσίασης, Μαρίνα Φωκίδη σημειώνει,

«Δεν υπάρχει θέμα ότι τα περισσότερα έργα της συλλογής του Δάκη Ιωάννου εκφράζουν ανεπιφύλακτα κάποιες από τις κυρίαρχες τάσεις στη σύγχρονη τέχνη, μιας δεκαπενταετίας τουλάχιστον! Είναι επίσης γεγονός πως πολλά από τα έργα είναι πολύ σημαντικά δείγματα δουλειάς των καλλιτεχνών που τα έχουν δημιουργήσει, και μάλιστα κομμάτια τα οποία ίσως και τα μουσεία να μην έχουν τελευταίως και τα απαραίτητα χρήματα για να τα αποκτήσουν…»

Τελειώνοντας μάλιστα αναφέρει,

«Δεν έχω δει την έκθεση αυτή για να έχω προσωπική γνώμη, ένα μοιάζει σίγουρο πάντως από αυτά που διαβάζω, πως στις δύσκολες εποχές που έρχονται, στις οποίες η ματαίωση της «πλουτοκρατίας» και της «άπληστης ευμάρειας» ως νόημα ζωής είναι σίγουρα από τα πιο επίκαιρα θέματα, ίσως τα εντυπωσιακά θεάματα λόγω απλά της αφθονίας να μην είναι τόσο επαρκή. Ίσως και οι πιο πειραματικές προσπάθειες, μικρότερες σε κλίμακα, χωρίς να θυσιάζουν καθόλου από τη νοηματική αναγκαιότητα της ύπαρξής τους, ή τα πιο συμμαζεμένα ευρηματικά σχόλια απέναντι στην τέχνη και στη ζωή να είναι ικανά να αναδείξουν τις πιο ενδιαφέρουσες πλευρές ακόμη και της πιο «πλούσιας» συλλογής. Το ποιος έχει τα περισσότερα και τα σημαντικότερα μοιάζει να μην είναι πια μια αρετή «της μόδας».»

Αλήθεια είναι εντυπωσιακό. Τα αμερικάνικα ΜΜΕ τώρα κατάλαβαν την αρχιτεκτονική της συλλογής Ιωάννου? Μιλάμε για έναν από τους μεγαλύτερους συλλέκτες παγκοσμίως! «Ο μεγάλος πλούτος και το μικρό γούστο» τώρα αποκαλύφθηκαν, η παιδαριώδης τέχνη? Για να καταλάβω, οι καλλιτέχνες που έχουν έργα τους στην συλλογή από πού είναι? Ήρθαν από τα βουνά των Ιμαλάιων ή από την ζούγκλα του Αμαζονίου? Δεν είναι διακεκριμένοι δημιουργοί του δυτικού (και του δυτικοποιημένου) κόσμου? Οι άλλες συλλογές και τα μουσεία δεν έχουν Jeff Coons και Chapman brothers?

Τώρα μας πείραξε ο πλούτος? Ποιο είναι το πρόβλημα, ότι κάποιος έχει συσσωρεύσει πολύ ή ότι τον επιδεικνύει? Μήπως το πρόβλημα είναι ότι αυτός που έχει τον πλούτο προσπαθεί (και το έχει καταφέρει τουλάχιστον στο «art crowd») να επιβάλει και την αισθητική του? Και αν αυτή η αισθητική του «ποιος έχει τα περισσότερα και τα σημαντικότερα» μοιάζει να μην είναι πια μια αρετή «της μόδας» ποιος είναι υπεύθυνος που κάποτε ήταν της μόδας, έπρεπε να έρθει η κρίση για να σταματήσει να είναι? Αν υποθέσουμε ότι τα αγαθά συνέχιζαν να ρέουν δεν θα υπήρχε πρόβλημα αισθητικής? Σε ποιό κόσμο ζουν αυτοί που ανακάλυψαν τώρα το χυδαίο στην συλλογή Ιωάννου?

Τουλάχιστον την κ. Φωκίδη την καταλαβαίνω, δείχνει μια σταθερή στάση. Δεν ξέρω αν είχε ποτέ τέτοιου είδους αισθητικές ή καλλιτεχνικές διαφωνίες και ούτε τώρα φαίνεται να έχει. Καλώς ή κακώς δεν εκφράζει όπως οι αμερικάνοι την προσωπική της άποψη για αυτά τα έργα. Όπως αντέγραψα και πριν αναφέρει ότι: «…τα περισσότερα έργα της συλλογής του Δάκη Ιωάννου εκφράζουν ανεπιφύλακτα κάποιες από τις κυρίαρχες τάσεις στη σύγχρονη τέχνη…» και «Είναι επίσης γεγονός πως πολλά από τα έργα είναι πολύ σημαντικά δείγματα δουλειάς των καλλιτεχνών που τα έχουν δημιουργήσει» Δεν μας λέει δηλαδή αν αυτά (που όντως εκφράζουν τις κυρίαρχες τάσεις) είναι εύστοχα ή ανόητα, σοβαρά ή παιδαριώδη αν παρόλο που είναι σημαντικά για τους καλλιτέχνες που τα έχουν φτιάξει, είναι σημαντικά και για όλους εμάς που τα βλέπουμε.

Γιατί η κριτική στον Ιωάννου έχει να κάνει με το αν είναι πλούσιος ή όχι και με το αν προσφέρει (γενικώς) στην τέχνη ασχολούμενος με αυτή ως πρόσωπο? Γιατί αρκούμαστε σε επευφημίες του τύπου τουλάχιστον αυτός κάτι κάνει ή μας φέρνει σε επαφή με το τι γίνεται σήμερα. Είναι σημαντικό αυτό? Και αν το δικό του σήμερα δεν είναι σημαντικό (όπως τουλάχιστον υπονοούν οι κριτικές) γιατί πρέπει ντε και καλά να έρθουμε σε επαφή με αυτό? Πότε θα μιλήσουμε για τα έργα και πόσο σημαντικά είναι αυτά για εμάς? Πότε θα πούμε αν αισθανθήκαμε κάτι και τι είναι αυτό, όταν τα είδαμε? Αν μας επηρέασαν θετικά την ζωή ή έστω την αισθητική? Είναι αρκετό να περιγράφουμε την υπάρχουσα κατάσταση όπως αυτή διαμορφώνεται από έναν μαικήνα ή αυτή η κατάσταση εδραιώνεται αυτοδίκαια αφού εκείνος την διαμορφώνει? Γιατί? Οι δημοσιογράφοι καλά κάνουν και ενημερώνουν για τις διαμορφούμενες πραγματικότητες, είναι μέρος της δουλειάς τους, εμείς που βλέπουμε αυτές τις πραγματικότητες και οι άνθρωποι που ασχολούνται με την κριτική της τέχνης γιατί απλά παρατηρούμε την διαμόρφωση τους?

Ίσως να σκεφτόμαστε ότι αφού όλα αυτά γίνονται από τόσο σημαντικούς ανθρώπους και εναγκαλίζονται από μουσεία, φεστιβάλ, τύπο, δεν μπορεί σημαντικά θα είναι. Αν όμως μέρος αυτών των υποστηρικτών αλλάξει γνώμη επειδή «δεν είναι πια της μόδας» τι κάνουμε?

Υ.Γ.

Φοβάμαι μήπως το κείμενο παρερμηνευτεί ως καταγγελτικο, μα δεν είναι.