Αν είσαι γύρω στα 35 και έχεις την ελάχιστη επαφή με τη βρετανική μουσική σκηνή, είναι σχεδόν απίθανο να μην έχεις ακούσει αυτό το τραγούδι. Το Common people των Pulp ήταν μεγάλη επιτυχία στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Την ίδια περίπου εποχή, ανθούσαν και οι ΥΒAs, οι Νέοι Βρετανοί Καλλιτέχνες, το πιο ζωντανό και ίσως το τελευταίο ενιαίο κίνημα της μεταμοντέρνας εποχής. Σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, το πιο διάσημο παιδί του κινήματος, ο Damien Hirst, κάνει την πρώτη του ατομική έκθεση στην Ελλάδα, στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Δεν έχω δει την έκθεση και πιθανότατα δεν θα είμαι στην Θεσσαλονίκη αυτή την εποχή. Τις προάλλες είδα και τη σχετική εκπομπή της Κατερίνας Ζαχαροπούλου «Η εποχή των εικόνων» στην ΕΤ1. Αρκετές και ενδιαφέρουσες οι αναλύσεις για τον καλλιτέχνη, η μορφή, το έργο, το νόημα, η αγωνία του δημιουργού για το θάνατο, η πρόκληση, τα χρήματα, η διασημότητα, η προώθηση του από τον Charles Saatchi και άλλα πολλά.

Θυμήθηκα τους Pulp. Οι στίχοι του Common people γυρνούσαν συνεχώς στο μυαλό μου, κάνοντας με να γουργουρίζω μάλλον προβληματισμένος. Αν δεν ξέρεις καλά αγγλικά θα κάνω μια προσπάθεια για μια πρόχειρη μετάφραση:

«Ήρθε από την Ελλάδα, διψούσε για γνώση.
Σπούδασε γλυπτική στο Κολέγιο Saint Martin’s, εκεί είναι που τράβηξα το βλέμμα της.
Μου είπε ότι ο μπαμπάς της ήταν «φορτωμένος» (Σ.Σ. πλούσιος).
Είπα, σε αυτή την περίπτωση, θα πάρω ένα ρούμι με κόκα κόλα.
Είπε εντάξει και σε τριάντα δευτερόλεπτα μου είπε, θέλω να ζήσω σαν τους κοινούς ανθρώπους.
Θέλω να κάνω ό, τι κάνουν οι κοινοί άνθρωποι, θέλω να κοιμάμαι με κοινούς ανθρώπους.
Θέλω να κοιμάμαι με κοινούς ανθρώπους σαν εσένα.
Λοιπόν τί άλλο θα μπορούσα να κάνω; Είπα, θα δω τι μπορώ να κάνω.

Την πήγα σε ένα σούπερ μάρκετ.
Δεν ξέρω γιατί, αλλά από κάπου έπρεπε να ξεκινήσω, γι ‘αυτό άρχισα από εκεί.
Είπα, προσποιήσου ότι δεν έχεις καθόλου χρήματα, αυτή απλά γέλασε και είπε , αχ είσαι τόσο αστείος!
Είπα, ναι; Δεν βλέπω κανέναν άλλο να χαμογελά εδώ πέρα.
Είσαι σίγουρη ότι θέλεις να ζήσεις σαν κοινός άνθρωπος;
Να δεις ότι βλέπουν οι κοινοί άνθρωποι; Θέλεις να κοιμηθείς με κοινούς ανθρώπους,
θέλεις να κοιμηθείς με κοινούς ανθρώπους σαν κι εμένα?
Αλλά δεν κατάλαβε, μόνο χαμογέλασε και μου κράτησε το χέρι.
Νοίκιασε ένα διαμέρισμα πάνω από ένα κατάστημα, έκοψε τα μαλλιά της και έπιασε δουλειά.

Κάπνισε μερικά τσιγάρα, παίξε λίγο μπιλιάρδο, προσποιήσου ότι ποτέ δεν πήγες σχολείο.
Αλλά ακόμα και τότε, δεν πρόκειται να το κάνεις σωστά.
Γιατί όταν είσαι ξαπλωμένη στο κρεβάτι σου τη νύχτα, παρακολουθώντας τις κατσαρίδες να ανεβαίνουν στον τοίχο, αν καλέσεις το μπαμπά σου, μπορείς να τα σταματήσεις όλα.
Ποτέ δε θα κάνεις ό, τι κάνουμε οι κοινοί άνθρωποι.
Ποτέ δεν θα αποτύχεις, όπως οι κοινοί άνθρωποι.
Ποτέ δεν θα δεις τη ζωή σου να γλιστρά εκτός πεδίου, να χορεύεις, να πίνεις, να πηδιέσαι, επειδή δεν υπάρχει τίποτα άλλο να κάνεις.

Τραγούδα μαζί με τους κοινούς ανθρώπους, τραγούδα μαζί τους και ίσως μπορέσεις να καταλάβεις.
Γέλα μαζί με τους κοινούς ανθρώπους.
Γέλα μαζί τους, ακόμα κι όταν αυτοί γελούν μαζί σου και με τις βλακείες που κάνεις.
Μιας που νομίζεις ότι η φτώχια είναι κουλ.
Θέλω να ζήσω με τους κοινούς ανθρώπους…»

Αυτό ήταν οι YBAs, η εκδίκηση και ο εκφυλισμός των «κοινών ανθρώπων» Η Tracey Emin τους πέταξε στα μούτρα το κρεβάτι της, άστρωτο, γεμάτο αποτσίγαρα και ποτά και αυτοί το αναγόρευσαν σε τέχνη! Ναι, αυτοί που θέλουν αν ζήσουν σαν «κοινοί άνθρωποι». Οι μεγαλοσυλλέκτες και οι φιλότεχνοι. Το art crowd, ο περιοδεύων θίασος των μεγάλων εικαστικών διοργανώσεων. Ο Damien Hirst πουλάει υπαρξισμό (σε pop – shock culture περιτύλιγμα) βγάζοντας τη γλώσσα έξω (σαράντα πέντε χρονών μαντράχαλος…) κι εκείνοι τρέχουν να αγοράσουν. Νομίζουν ότι οι YBAs ήταν πράγματι “common people” κι ότι αυτό είναι το καταστάλαγμα της «κατάστασης» και των «βαθύτερων προβληματισμών» των απλών ανθρώπων.

Θυμάμαι σε μια συνέντευξη παλιότερα στο ΒΗΜΑ o Hirst είχε πει: «Ορισμένες φορές, για να μάθεις πού είναι τα όρια, πρέπει να τα υπερβείς. Εγώ τουλάχιστον ήθελα να φθάσω στο σημείο της φρίκης. Να φθάσω να νιώσω τη φρίκη. Να φθάσω να νιώσω τη δυσκολία. Να φθάσω να νιώσω οτιδήποτε, τέλος πάντων».
Λυπάμαι…

Οι κοινοί άνθρωποι δεν έχουν πρόβλημα να «νιώσουν». Σπανίως φτάνουν εκεί που οι Pulp λένε: «Ποτέ δεν θα δεις τη ζωή σου να γλιστρά εκτός πεδίου, να χορεύεις, να πίνεις, να πηδιέσαι επειδή δεν υπάρχει τίποτα άλλο να κάνεις». Στο κρεβάτι τους δεν θα δεις συχνά πεταμένα μπουκάλια βότκας σαν της Tracey Emin. Έχουν χίλια κακά, κάποιοι τα βγάζουν πέρα όντως δύσκολα κάποιοι τα καταφέρνουν μια χαρά με τα οικονομικά τους αλλά νιώθουν! Προσπαθούν, απογοητεύονται, κάνουν παιδιά, παντρεύονται, χωρίζουν, ψήνουν μπριζόλες το σαββατοκύριακο. Μπορεί να μην είναι σπουδαία αλλά αυτά κάνουν. Μπορεί να θέλουν να νιώσουν περισσότερα αλλά κυρίως θέλουν να νιώσουν βαθύτερα. Τα άλλα, είναι τα απόνερα των απλών ανθρώπων, δεν τους χαρακτηρίζουν.

Η ιστορία γράφεται από τους ισχυρούς και αυτό θα γίνει και σε αυτή την περίπτωση. Λογικά αυτά τα ονόματα θα μείνουν στην ιστορία της τέχνης. Θες επειδή όντως κάτι έχουν να πουν, θες επειδή επιλέχτηκαν, θες επειδή από τον 20ο αιώνα και μετά, τέχνη καλείται αυτό που όλο και λιγότεροι επιλέγουν ως τέτοιο; Είναι τρομερά αστείο όμως. Έχω την αίσθηση ότι αυτοί που κυρίως ασχολούνται με την τέχνη σήμερα είναι σαν την κοπέλα που περιγράφουν οι Pulp. Σπουδαγμένη στο Saint’ Martin’s College, θέλει να γίνει σαν τους απλούς ανθρώπους. Ένας τρόπος είναι και επιλέγοντας τέχνη.

Τώρα θα μου πεις, τόσα εκατομμύρια επισκέψεις στα μουσεία, τόση άνθηση της σύγχρονης τέχνης, δεν λέει κάτι για την αποδοχή του εν λόγω καλλιτεχνικού φαινομένου? Τόση και πολύ περισσότερη άνθηση της trash TV, των ριάλιτι, της gangster rap στην Αμερική και των Μπουζουκιών στην Ελλάδα, να δεις τι λέει! Προφανώς αυτά τα δεν συσχετίζονται, αλλά η αποδοχή δεν είναι τα πάντα.

Δεν πειράζει, μια χαρά είναι όλα αυτά για τους “wannabe common people”, τους «καταραμένους καλλιτέχνες» τους «φιλότεχνους» και όσους άλλους ενδιαφέρονται. Τί έχει όμως όλο αυτό να προσφέρει στους άλλους, τους πολλούς, τους πραγματικούς «κοινούς ανθρώπους»? Φοβάμαι όχι πολλά.

Εμένα πάντως λίγο με ενδιαφέρει το art crowd, αν είναι κάτι που θα ήθελα να πω, κάτι να προφέρω, είναι στους άλλους, τους πολλούς, στους “common people”.

Αυτό το τελευταίο θα το επαναλαμβάνω από μέσα μου, κάθε μέρα σαν προσευχή. Πού ξέρεις, αν το λέω συνέχεια, πάλι και πάλι, ίσως και να το πιστέψω…