Ούτε που θυμάμαι πότε είχα διαβάσει για πρώτη φορά τη Φάρμα των Ζώων του Όργουελ. Για να είμαστε ειλικρινείς, αυτό, καθώς και το 1984 επανέρχονται κάθε τρεις και λίγο με τόσο κοινότυπο τρόπο στην δημόσια συζήτηση, που νιώθεις ότι δεν χρειάζεται να τα διαβάσεις καν. Αποτελούν απλά μέρος του τοπίου.

Πριν λίγες μέρες αγοράσαμε με τη μεγάλη κόρη το CD της ομώνυμης παιδικής παράστασης του Δημήτρη Αδάμη. Τώρα, έχω αρχίσει να της διαβάσω το πρωτότυπο.

Φυσικά οι έννοιες επανάσταση, αντεπανάσταση, οργανωμένη κτηνοτροφία, χρηματικές συναλλαγές και τα λοιπά, είναι δυσνόητες για μια τετράχρονη, αλλά το σημαντικότερο δεν είναι αυτό.

Είναι ότι στα μάτια της βλέπω ότι είναι δύσκολο να ξεχωρίσει το σωστό από το λάθος, το ψέμα από την αλήθεια, το δίκαιο από το άδικο. Στα λόγια και τις πράξεις του Ναπολέοντα, του «σταλινίσκου» αρχηγού της φάρμας, πάντα θα βρεις ψήγματα μιας «ιδιότυπης λογικής». Όσο πιο πολύ δικαιολογείς τις καταστάσεις, όσο πιο μέσα μπαίνεις στο πλαστό, τόσο πιο δύσκολο είναι να βγεις. Χρειάζεσαι μια σφαλιάρα, κάτι που θα σε βγάλει από τον κατασκευασμένο μικρόκοσμο και θα σε κάνει να δεις τη μεγάλη εικόνα. Κι αυτό δεν είναι δύσκολο μόνο για τα παιδιά.

Ίσως θα ξέρεις ότι ο Όργουελ αυτοχαρακτηριζόταν ως αναρχικός, ταγμένος σε έναν δημοκρατικό σοσιαλισμό. Η Φάρμα των Ζώων είναι η κριτική του απέναντι στον Σταλινισμό. Η οργή του για την κατάντια μιας δίκαιης επανάστασης. Η απέχθεια του για τον απολυταρχισμό και φυσικά την προπαγάνδα που είναι απαραίτητη για την επιβίωση του κακού.

Όλα αυτά όμως, είναι παρελθόν. Ο αυταρχικός Ναπολέων, ο ιδεαλιστής Χιονόμπαλος, ο λαοπλάνος Φωνακλάς και ο αγαθός Μπόξερ, δεν υπάρχουν πια. Είναι πια μόνο μελάνι σε χαρτί. Τραγικές φιγούρες αποτυπωμένες σε αυτή την «ελαφρώς αρχαία» έκδοση του έργου από την δεκαετία του 70.

Ένα μικρό κομμάτι της ιστορίας τους:

«- Σύντροφοι, είπε, πιστεύω πως το κάθε ζώο εδώ εκτιμά απόλυτα τη θυσία του συντρόφου Ναπολέοντα, όταν θέλησε να πάρει πάνω του και αυτή την έξτρα δουλειά. Δεν πιστεύω να φανταζόσαστε, σύντροφοι ότι η ηγεσία είναι μια ευχαρίστηση! Το αντίθετο, είναι μια μεγάλη και βαριά ευθύνη. Κανένας δεν πιστεύει πιο σταθερά απ το σύντροφο Ναπολέοντα ότι όλα τα ζώα είναι ίσα. Θα ήταν πάρα πολύ ευτυχισμένος αν σας άφηνε να παίρνετε εσείς τις αποφάσεις πάνω στο κάθε πρόβλημα. Αλλά καμιά φορά, σύντροφοι, παίρνουμε λανθασμένες αποφάσεις, και τότε τι γίνεται;  Ας υποθέσουμε πως θα ψηφίζατε αυτό το τρελό σχέδιο του Χιονόμπαλου, περί ανεμόμυλων και τα παρόμοια, – του Χιονόμπαλου, που όπως ξέρουμε τώρα, δεν ήταν τίποτ’ άλλο από ένας κοινός εγκληματίας.

– Ναι, αλλά πολέμησε πολύ γενναία στη Μάχη της Γελαδαυλής, είπε κάποιος.

– Η γενναιότητα δεν είν΄ αρκετή, είπε ο Φωνακλάς. Η νομιμοφροσύνη κι η υπακοή είναι κάτι πιο σημαντικό. Κι όσο για τη Μάχη της Γελαδαυγής πιστεύω πως θα΄ ρθει η εποχή που θα ανακαλύψουμε πως είχαμε υπερβάλλει τα σχετικά με το ρόλο του Χιονόμπαλου. Πειθαρχία, σύντροφοι, σιδερένια πειθαρχία! Αυτό είναι το σύνθημα της ημέρας. Ένα λαθεμένο βήμα, κι οι εχθροί μας θα πέσουν πάνω μας. Σίγουρα σύντροφοι, δε θα θέλετε να ξαναγυρίσει εδώ ο Τζόουνς, έτσι δεν είναι;

Για άλλη μια φορά τούτο το επιχείρημα στάθηκε ακλόνητο. Βέβαια τα ζώα δεν ήθελαν να ξαναγυρίσει ο Τζόουνς, αν η εξακολούθηση των συζητήσεων της Κυριακής μπορούσε να τον φέρει πίσω, τότε οι συζητήσεις καλά θα’ κάναν να σταματήσουν. Ο Μπόξερ που είχε τώρα όλο τον καιρό να συλλογιστεί τα πράγματα, διατύπωσε το γενικό συναίσθημα, λέγοντας: «Αφού το λέει ο σύντροφος Ναπολέων, έτσι θα πρέπει να΄ναι». Κι από τη στιγμή αυτή υιοθέτησε το απόφθεγμα: «Ο Ναπολέων έχει πάντα δίκαιο», παράλληλα με το προσωπικό του σύνθημα: «Θα δουλέψω πιο σκληρά».

………

Τώρα πια δεν κάθουνταν εκεί όλοι μαζί όπως έκαναν στο παρελθόν. Ο Ναπολέων με το Φωνακλά και μ΄ εν΄ άλλο γουρούνι, που λεγόταν Μικρούτσικος και που είχε ένα σημαντικό ταλέντο στο να συνθέτει τραγούδια και ποιήματα, κάθουνταν μπρος στην υπερυψωμένη πλατφόρμα, με τα εννιά νέα σκυλιά να σχηματίζουν ημικύκλιο γύρω τους, και με τ΄ άλλα γουρούνια να κάθουνται πιο πίσω.

………

Υπήρχαν φορές που τους φαινόταν πως δούλευαν περισσότερο κι έτρωγαν πιο λίγο απ΄ο,τι στον καιρό του Τζόουνς. Τα πρωινά της Κυριακής, ο Φωνακλάς κρατώντας ένα μακρύ φύλλο χαρτιού στο μπροστινό του ποδάρι τους διάβαζε καταλόγους με αριθμούς που είχαν σκοπό ν’ αποδείξουν ότι η παραγωγή κάθε είδους τροφίμων είχε αυξηθεί κατά 200, 300 ή και 500 στα εκατό, ανάλογα με την περίπτωση.»

Η ιδιότυπη λογική μου δοκιμάζεται.