Θυμάμαι στο λύκειο ανάμεσα στα βαρετά και προκάτ θέματα που έμπαιναν στο μάθημα της έκθεσης είχε τεθεί και η πρόκληση του θέματος «Ένα καρφί στον τοίχο». Όχι ότι είχε μπει ποτέ αλλά θεωρείτο μνημείο δυσκολίας λόγω της ασάφειας του και της έλλειψης σταθερών πάνω στις οποίες θα μπορούσε το θέμα να δομηθεί (αλλά και να κριθεί…). Η κουβέντα μου φαινόταν λίγο σαχλαμάρα, έτσι και αλλιώς η έκθεση ήταν κάτι που βαριόμουν αφόρητα. Απλά μου είχε κάνει εντύπωση το πόσο τρόμαζε κάτι που δεν μπορούσε να οριοθετηθεί με σαφές πλαίσιο.

Μπορείς να γράψεις τα πάντα για ένα καρφί στον τοίχο, κυριολεκτικά η αφορμή δίνει απεριόριστες δυνατότητες. Σε έναν κόσμο, όμως, όπως αυτός του σχολείου που στηρίζεται πάνω σε σταθερές, τόσο σταθερές που ο μόνος τρόπος (αλλά και ο χειρότερος) για να αλλάξει είναι η βαριοπούλα, η επεξεργασία του αόριστου εμπότιζε τρόμο τους εμπλεκόμενους.

Πόσο διαφορετικό από την πραγματική ζωή, όπου το αναπάντεχο και το αμφίσημο κυριαρχούν. Πόσο απαίδευτοι είμαστε σε αυτό. Πόσο δύσκολο είναι απέναντι τού να βρούμε τα μορφικά εργαλεία που θα μας επιτρέψουν την κατανόηση αλλά και τον σχολιασμό. Στην πραγματική ζωή το διαφορετικό παρουσιάζεται ως «νέο δεδομένο». Με ακριβώς αυτή την αντιφατική έννοια και ως νέο αλλά και ως άμεσα δεδομένο. Είτε είναι στην τέχνη είτε στην πολιτική είτε στη μόδα. Είτε μιλάμε για ένα νέο καλλιτεχνικό ρεύμα, είτε για το ασφαλιστικό, είτε για τα παντελόνια “καμπάνα”. Η αντίδρασή μας συνήθως αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στην απόλυτη άρνηση για το καινούριο και την άνευ όρων αποδοχή του. Και αν ακόμα θεωρήσουμε ότι το καινούριο δύσκολα μπορεί να κριθεί χωρίς νέα εργαλεία, δύσκολα μπαίνουμε και στην κουβέντα αναζήτησής τους.

Ίσως δεν έχουμε μάθει αλλά νομίζω ότι είναι η πιο κατάλληλη εποχή για να ξεκινήσουμε. Ίσως πρέπει να εκμεταλλευτούμε το μομέντουμ του μεταμοντέρνου κόσμου που καμώνεται ότι για τα θέματα που μας απασχολούν (κυρίως αυτά που άπτονται της αισθητικής και της τέχνης) δεν παίζει πολύ ρόλο η γνώμη των «ειδικών» αλλά η δική μας.

Συμφωνώ, η κατάργηση των ακαδημιών και της δικτατορίας των ειδικών έχει ευεργετήσει τη δημιουργία. Η αλήθεια είναι όμως ότι αν αυτοί που απολαμβάνουν αυτή την ελευθερία δεν διαθέτουν τα εργαλεία να την αξιοποιήσουν, να την επεξεργαστούν ή ακόμα καλύτερα να επαναδιαπραγματευθούν αυτά τα εργαλεία, γίνονται καταναλωτικά έρμαια της απολυταρχίας του σχετικού. Αυτών δηλαδή που απλά «προτείνουν» και «παρουσιάζουν» το τί συμβαίνει σήμερα. Όταν μάλιστα αυτό που παρουσιάζεται είναι τόσο «απαραίτητο» και «αναπόφευκτο» όσο το ασφαλιστικό ή τόσο ανοικτό σε «νοηματοδότηση» και «σημαντικότητα» όσο ένα καρφί στον τοίχο η επίγνωση προκειμένου να μπορείς να αντιπαρατεθείς (ή ακόμα και να συμπλεύσεις) μαζί τους είναι απαραίτητη.

Αλλά όπως προείπα, αυτό το θέμα με το καρφί δεν έπεσε ποτέ στην έκθεση…